آشنایی با تفاوت پایپ و تیوب و مشخصات آن‌ها

انواع لوله‌های فولادی به دلیل استفاده گسترده در صنایع نفت و گاز و آب‌رسانی، بسیار شناخته‌شده هستند. بااین‌حال، ممکن است گاهی لوله‌ها با نوع دیگری از مقاطع بسته که شبیه آن‌ها هستند اشتباه گرفته شوند. این مقاطع، تیوب نام دارند. با این اوصاف، چگونه می‌توان لوله و تیوب را از یکدیگر متمایز کرد؟ به‌عبارت‌دیگر، تفاوت لوله و تیوب چیست؟ ازآنجایی‌که پایپ و تیوب در حالت مقطع گرد بسیار شبیه هم هستند، عدم توجه به مشخصات کلیدی هر یک در هنگام خرید، می‌تواند منجر به هدر رفت سرمایه‌های پروژه شما شود. در ادامه با مشخص کردن تفاوت پایپ و تیوب با ما همراه باشید.

تفاوت pipe و tube

برای تمایز دقیق بین لوله و تیوب، ابتدا لازم است با تعریف دقیق هر یک و مشخصات فنی آن‌ها آشنا شویم.

Pipe چیست ؟

پایپ یا لوله، یک مقطع فولادی توخالی با سطح مقطع کاملاً دایره‌ای است که در طول 6 و 12 متر و سایزهای متنوع تولید می‌شود. کاربرد لوله‌ها در انتقال سیالات نظیر آب، نفت و گاز از محل این منابع به پالایشگاه‌ها و یا محل‌های مسکونی است. ازآنجایی‌که لوله برای انتقال مایعات یا گاز استفاده می‌شود، اندازه دهانه‌ای که سیالات یا گاز می‌توانند از آن عبور کنند احتمالاً برای شما مهم‌تر از ابعاد بیرونی است. ازاین‌رو، انواع لوله‌ها بر اساس قطر درونی آن‌ها و نیز مقدار Schedule سایزبندی می‌شوند. اصلی‌ترین تفاوت لوله و تیوب نیز همین نحوه تعیین سایز آن‌هاست.

Sch در لوله به چه معناست؟ رده لوله چیست؟

رده لوله یا Schedule استانداردی است که ضخامت اسمی دیواره لوله را اندازه‌گیری می‌کند که توسط استاندارد ANSI / ASME B36.10M برای ابعاد لوله فولادی ضد زنگ و استاندارد API 5L برای لوله مانیسمان یا بدون درز و لوله‌های جوش‌داده‌شده به کار می‌رود. رده لوله یا Sch همان ظرفیت مایع مربوط به لوله است که به صورت زیر تعریف می‌شود. در این رابطه، P بر میزان فشار داخلی لوله و S بر تنش قابل‌تحمل آن اشاره دارد.

Schedule = 1000 * (P/S)

به‌عنوان‌مثال، برای یک لوله با میزان فشار داخلی 480 پاسکال بر اینچ مربع (Psi) و میزان تنش 12000 Psi، مقدار Sch برابر 1000 * (480/12000) = 40 می‌شود.

NPS در لوله به چه معناست؟

عبارت NPS که بر سایز اسمی لوله اشاره دارد، ضخامت‌های متنوع را برای یک رده (Sch) خاص از لوله مشخص می‌کند. به‌عنوان‌مثال، ضخامت دیواره لوله برای لوله رده 40 (Sch=40) و NPS 1 برابر 0.133 اینچ و برای لوله با رده 40 و NPS 2 برابر 0.154 اینچ است. در جدول زیر، اندازه اسمی لوله در سایزهای مختلف و برای رده‌های 40 و 80 به همراه ضخامت جداره و وزن آن‌ها قابل‌مشاهده است. برای اطلاع دقیق از وزن و مشخصات لوله به جدول اشتال لوله مراجعه نمایید.

اندازه اسمی لوله از ⅛ تا 12 اینچ بر اساس قطر خارجی اسمی استانداردسازی شده است که با قطر خارجی اندازه‌گیری‌شده متفاوت است. به‌عنوان‌مثال، NPS 4 اندازه اسمی لوله است، اما OD واقعی 4.5 اینچ است. برای NPS 14 و بالاتر، NPS و OD یکسان هستند، یعنی یک لوله NPS 14 دارای قطر خارجی 14 اینچ است.

تعیین سایز لوله کمی گیج‌کننده به نظر می‌رسد، زیرا اصطلاحات مورداستفاده به ابعاد قدیمی این محصول مربوط می‌شوند. به‌عنوان‌مثال یک لوله فولادی ½ اینچی دارای اندازه‌ای متفاوت از ½ اینچ است، اما بااین‌حال لوله ½ اینچی نامیده می‌شود. زیرا قبلاً قطر داخلی آن ½ اینچ بود اما در آن زمان لوله‌ها حاوی دیواره‌های ضخیمی بودند. هنگامی‌که پیشرفت‌های فناوری، تولید لوله‌های با جداره نازک‌تر را ممکن ساخت، قطر خارجی لوله ثابت باقی ماند تا لوله همچنان در سیستم‌های موجود قابل‌استفاده باشد، اما قطر داخلی افزایش یافت. ازآنجایی‌که قطر خارجی برای هر اندازه لوله ثابت است، قطر داخلی بسته به ضخامت دیواره لوله متفاوت است.

Tube چیست ؟

تیوب فولادی، یک مقطع طویل توخالی با سطح مقطع بسته به شکل‌های دایره، مربع، مستطیل یا بیضی است که در هر سایز دلخواه قابل‌تولید است. تیوب‌ها معمولاً در تجهیزات تحت‌فشار، کاربردهای ساختاری و سیستم‌های ابزار دقیق استفاده می‌شوند. سایز تیوب با قطر خارجی واقعی آن مشخص می‌شود و با آن برابر است و درواقع این مورد، مهم‌ترین تفاوت لوله و تیوب است.

تفاوت لوله و تیوب

تا به اینجا با تفاوت لوله و تیوب از نظر سایز و ابعاد آشنا شدیم. همچنین، گفته شد که لوله‌ها فقط با سطح مقطع کاملاً گرد تولید می‌شوند اما تیوب‌ها قابلیت تولید در سطح مقطع‌هایی به شکل‌های دایره، بیضی، مربع و مستطیل را دارند. ضمن اینکه، لوله‌ها در کاربردهای انتقال آب و سیالاتی همچون نفت و گاز کاربرد دارند اما کاربردهای تیوب عمدتاً در بخش‌های ساختاری است. بااین‌حال، تفاوت پایپ و تیوب خیلی بیشتر از این موارد است که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

مهم‌ترین تفاوت‌های لوله و تیوب

• معمولاً لوله‌ها تا سایز 80 اینچ و حتی بالاتر تولید می‌شوند. اما بیشترین سایز تیوب‌ها به 5 اینچ و یا مقداری بیشتر برای تیوب‌های فولادی قابل‌استفاده در کاربردهای ساختاری می‌رسد.
• به‌طورکلی، تیوب‌ها بدون درز ساخته می‌شوند درصورتی‌که لوله هم می‌تواند درزدار و هم بدون درز تولید شود. با تفاوت لوله درزدار و بدون درز بیشتر آشنا شوید.
• تیوب ممکن است در اندازه دلخواه برای سفارش‌دهنده ساخته شود درحالی‌که ابعاد لوله مطابق استاندارد است.
• اصولاً اندازه کمتر از یک‌چهارم اینچ در هر حالتی تیوب است.
• تیوب ازلحاظ جدار داخلی و خارجی دارای سطح صاف است اما جدار داخلی لوله نسبت به تیوب ناهموار است.
• واژه تیوب در برخی استانداردها به لوله‌هایی گفته می‌شود که برای خم کردن مناسب هستند. مثلاً، لوله‌های بدون درز که در ساختن مبدل‌ها و دیگ‌های بخار به کار می‌روند.

جمع‌بندی

بااینکه لوله‌ها و تیوب‌های با مقطع گرد مشابه یکدیگر به نظر می‌رسند، اما این مقاطع تفاوت‌های ساختاری زیادی با یکدیگر دارند. مهم‌ترین تفاوت لوله و تیوب در درجه اول همین نوع سطح مقطع آن‌هاست که برای لوله‌ها کاملاً گرد است اما برای تیوب‌ها می‌تواند به شکل‌های گرد، بیضی، مربع و مستطیل باشد. ضمن اینکه، پایپ و تیوب در نحوه بیان سایز، درزدار بودن یا نبودن، هموار بودن جداره داخلی و خارجی و ابعاد با یکدیگر تفاوت‌های اساسی دارند.

سؤالات متداول

1- تفاوت لوله و تیوب در چیست؟

شکل سطح مقطع، نحوه تولید، نحوه بیان سایز و ابعاد و مشخصات ساختاری دیگر از مهم‌ترین تفاوت‌های پایپ و تیوب است.

2- آیا سایز لوله 4 اینچ و تیوب 4 اینچ برابر و مشابه است؟

خیر. تیوب 4 اینچ دقیقاً 4 اینچ قطر خارجی دارد اما لوله 4 اینچ دارای قطر خارجی 4.5 اینچ است.

3- تفاوت pipe و tube از نظر کاربرد چیست؟