روش های جلوگیری از زنگ زدن ورق گالوانیزه
دسترسی سریع به محتوای مقاله
زنگ‌زدگی پدیده مخرب و مرسومی است که در هنگام تماس طولانی‌مدت فلزات با رطوبت اتفاق می‌افتد. این پدیده با کاهش طول عمر قطعات فلزی، موجب تخریب آن‌ها شده و خسارات مالی هنگفتی نیز در پی دارد. برای مقابله با پدیده زنگ‌زدگی روش‌های متنوعی وجود دارد که از رایج‌ترین آن‌ها می‌توان به رنگ‌آمیزی سطح، روغن‌کاری سطح و اعمال پوشش گالوانیزه اشاره کرد. در بین این موارد، اعمال پوشش گالوانیزه موجب افزایش دوام و طول عمر بسیار بیشتر قطعات فلزی و مخصوصاً فولادها می‌شود و به همین دلیل شاهد استفاده گسترده از ورق‌های فولادی با پوشش گالوانیزه تحت عنوان ورق گالوانیزه هستیم. اما آیا می‌توان به‌طور کامل به ورق گالوانیزه در مواجهه با شرایط خورنده و رطوبت اطمینان کرد؟ به عبارتی، آیا ورق گالوانیزه زنگ می‌زند یا خیر؟
در پاسخ باید گفت که با اینکه ورق گالوانیزه در مقابل خوردگی بسیار مقاوم است، اما اگر شرایط از یک حد بحرانی فراتر رود، این محصول نیز از گزند زنگ‌زدگی در امان نخواهد بود. گران بودن قیمت ورق گالوانیزه ایجاب می‌کند که این محصول بتواند تا مدت‌ها در شرایط کاری دوام آورد. اما زنگ‌زدگی عاملی است که می‌تواند عملکرد آن را تحت تأثیر قرار دهد. در ادامه به دلایل زنگ زدن ورق گالوانیزه و روش های جلوگیری از آن اشاره خواهیم کرد.
چرا ورق گالوانیزه زنگ می زند؟
ورق‌های گالوانیزه را با پوششی از جنس عنصر روی می‌شناسیم که برای محافظت از سطح فولاد روی آن‌ها اعمال می‌شوند. اما آیا این پوشش تنها از عنصر روی ساخته شده است؟ در پاسخ باید گفت که اگر عنصر روی به‌تنهایی روی سطح آهن قرار گیرد، به دلیل تشکیل ترکیب ترد و بین فلزی آهن- روی، شکل‌دهی ورق‌های گالوانیزه و ساخت ورق رنگی از آن‌ها امکان‌پذیر نخواهد بود. چراکه در اثر خم‌کاری ورق‌های گالوانیزه، پوشش آن‌ها دچار شکستگی و جدایش از فولاد زیرین شده و به‌راحتی از روی سطح جدا می‌شود. درنتیجه همان محل بدون پوشش به‌صورت کاتد عمل کرده و سایر محیط نقش آند را ایفا می‌کند و زنگ‌زدگی و خوردگی از همان محل شروع شده و به‌تدریج کل ورق را در بر می‌گیرد.
برای جلوگیری از چنین رخدادی، از فلز آلومینیوم در حمام روی مذاب استفاده می‌کنند. افزودن آلومینیوم منجر به تشکیل ترکیب واسط آلومینیوم- آهن می‌شود که این ترکیب ترد نبوده و عنصر روی می‌تواند به‌خوبی روی آن رسوب کند. درنتیجه یک ورق گالوانیزه بسیار باکیفیت و چسبندگی مناسب تولید خواهد شد که امکان خم‌کاری نیز دارد. اما بااین‌حال، بازهم شاهد زنگ زدن ورق گالوانیزه هستیم!
وقتی عنصر روی به‌عنوان پوشش روی سطح فولاد قرار می‌گیرد، ابتدا با تشکیل یک لایه اکسید روی، از رسیدن اکسیژن و آب به فولاد زیر جلوگیری می‌کند. هنگامی‌که رطوبت در محیط موجود باشد، این لایه اکسیدی به کربنات روی تبدیل می‌شود. ترکیب کربنات روی در آب نامحلول است و هرگونه تغییر شیمیایی بیشتر را متوقف می‌کند. بااین‌حال، لایه کربنات روی ممکن است تحت تأثیر عواملی از بین برود. آن‌وقت استقامت ورق گالوانیزه در برابر عوامل محیطی کاهش یافته و به‌مرور زنگ می‌زند.
عوامل مؤثر بر زنگ زدگی ورق گالوانیزه
با اینکه از ورق گالوانیزه به‌عنوان یک محصول مقاوم به خوردگی یاد می‌شود، اما این ورق نیز در برخی موارد قادر به تحمل شرایط محیطی نیست و زنگ می‌زند. علت آن می‌تواند به مشخصات فنی ورق گالوانیزه، عناصر در تماس با آن، درجه خورندگی محیط و... مربوط باشد.
ازجمله دلایل زنگ زدن ورق گالوانیزه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- رطوبت نسبی بالای 60 درصد.
- ضخامت ناهموار پوشش گالوانیزه روی سطح ورق.
- کافی نبودن ضخامت ورق و پوشش آن با میزان رطوبت محیط.
- وجود کلرید سدیم (نمک) در آب یا هوا (محیط‌های دریایی یا ساحلی).
- قرارگیری دائمی ورق گالوانیزه در مجاورت آب و خیس شدن.
- وجود آلودگی دی‌اکسید گوگرد در جو شهری.
- مواجهه ورق گالوانیزه با روان آب باران اسیدی از پشت‌بام
- ایجاد میکرواقلیم با قابلیت نگهداری رطوبت بالا مانند خزه و گلسنگ
- قلیاهای قوی مانند گچ و سیمان (به‌ویژه سیمان پرتلند) به دلیل برخورداری از کلرید و سولفات.
- قرار گرفتن در معرض سولفید هیدروژن ناشی از آتش‌فشان‌ها، چشمه‌های آب گرم، گاز طبیعی و گاز فاضلاب.
چقدر طول می کشد تا ورق گالوانیزه زنگ بزند
ورق‌های گالوانیزه موجود در بازار اغلب از نوع 80g و بدون اسپنگل یا 60g دارای اسپنگل هستند. این محصولات می‌توانند بیش از سه سال در شرایط بیرونی در برابر زنگ‌زدگی مقاومت کنند، درحالی‌که ورق‌هایی که حاوی آثار شکستگی یا پوسته‌شدن هستند، ممکن است در حدود دو سال شروع به نشان دادن علائم زنگ سفید موسوم به شوره ورق گالوانیزه کنند.
فولاد گالوانیزه با آبکاری مناسب می‌تواند برای مدت طولانی‌تری در برابر زنگ‌زدگی مقاومت کند، اما درنهایت از رنگ سفید روشن به خاکستری روشن تبدیل می‌شود. بااین‌حال، اگر سطح فولاد قبل از آبکاری به‌درستی پرداخت نشود، ممکن است لکه‌های زنگ‌زدگی روی سطح آن ایجاد شده یا حتی در عرض سه تا پنج ماه شروع به پوسته‌شدن کند.
توجه به این نکته ضروری است که هیچ ماده‌ای کاملاً در برابر زنگ‌زدگی مصون نیست. عملکرد صفحات آلومینیومی و گالوانیزه ممکن است در محیط‌های مختلف متفاوت باشد و کیفیت محصولات تولیدشده توسط کارخانه‌های مختلف نیز می‌تواند بر مقاومت آن‌ها در برابر زنگ‌زدگی تأثیر بگذارد.
راهکارهای جلوگیری از زنگ زدن ورق گالوانیزه
ازآنجایی‌که قیمت ورق گالوانیزه گران‌تر از سایر ورق‌های فولادی همچون ورق سیاه و روغنی است، نیازمند الزامات نگهداری دقیق‌تری است. چراکه بروز هرگونه زنگ‌زدگی در آن، موجب خارج شدن این محصول از شرایط سرویس می‌شود و این به معنای هدر رفت سرمایه شماست.
از مهم‌ترین روش های جلوگیری از زنگ زدن ورق گالوانیزه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سطح ورق آهن قبل از اعمال پوشش به‌منظور چسبندگی بهتر به‌خوبی تمیز شود.
- انبار کردن صحیح ورق‌ها در محیطی که دارای تهویه مناسب و رطوبت کم باشد.
- حمل‌ونقل صحیح ورق‌ها به‌طوری‌که از وارد آمدن صدمات مکانیکی مانند ضربه و خراش به آن‌ها جلوگیری شود.
- برای محیط‌هایی با میزان رطوبت مختلف، از ورق‌هایی که ضخامت پوشش در آن‌ها متناسب با آن محیط است استفاده شود.
- برای شرایط مستعد زنگ‌زدگی و خوردگی، از ورق‌هایی که فاقد گل یا اسپنگل هستند استفاده شود.
- پوشش دهی مجدد یا رنگ‌آمیزی ورق گالوانیزه زمانی که روی این محصولات عملیات جوشکاری انجام می‌شود.
سؤالات متداول
1- آیا ورق گالوانیزه زنگ می‌زند؟
یا اینکه این محصول دارای مقاومت به خوردگی بسیار خوبی است اما در شرایطی که پوشش آن آسیب ببیند یا در معرض رطوبت بالا، عوامل خورنده شدید و... برای طولانی‌مدت قرار گیرد، ممکن است دچار زنگ‌زدگی شود.
2- ورق گالوانیزه بعد از چه مدت زنگ می‌زند؟
این محصولات می‌توانند بیش از سه سال در شرایط بیرونی در برابر زنگ‌زدگی مقاومت کنند، درحالی‌که طول عمر ورق‌هایی که حاوی آثار شکستگی یا پوسته‌شدن سطحی هستند، ممکن است به حدود دو سال محدود شود.